Początki Ruchu Skautowego w Polsce
POCZĄTKIPolski ruch harcerski nie powstał, jak mogłoby się wydawać za przykładem sąsiadujących z nami narodów. Co prawda już w 1909 roku Niemcy stosowali u siebie metodę harcerską, lecz wynikiem tego była organizacja militarna, za to na ziemiach rosyjskich harcerstwo nie zdołało się zadomowić.
„Wieść o skautingu dotarła do nas” -pisze Andrzej Małkowski – „za pośrednictwem Edmunda Naganowskiego, wieloletniego sekretarza historycznego Polskiego Towarzystwa Historycznego w Londynie, który nawiązał korespondencję z gen. Baden-Powellem.” Naganowski był autorem artykułu w „Słowie Polskim”, gdzie zaprezentował spostrzeżenia brytyjskiego generała. 17 Listopada 1909 roku dziennik „Słowo Polskie” zamieścił artykuł o dziwnej nazwie „Bi-pi ” i „Bi-es”, opisujący powstały przed rokiem w Anglii ruch nazywany skautingiem.
Idee skautingu na polskich ziemiach trafiły na podatny grunt. Samodoskonalenie się i wspomaganie rozwoju młodzieży na ziemiach polskich było łączone z walką narodowowyzwoleńczą i patriotycznym duchem. Poza tym w zaborze Austriackim Polacy cieszyli się dużą, a przynajmniej o wiele większą niż w innych zaborach autonomią, toteż mogli w sposób jawny tworzyć organizacje, także młodzieżowe. U podstaw polskiego harcerstwa należy się doszukiwać podobieństwa z istniejącymi już ówcześnie organizacjami reprezentującymi różne opcje polityczne, co niewątpliwie ukazuje pluralizm ideowy ówczesnego, rodzącego się ruchu:
- „Eleusis”- był to związek poczwórnej wstrzemięźliwości od alkoholu, tytoniu, kart i rozpusty, nawiązujący do tradycji wileńskich filomatów i filaretów- członkiem tej organizacji był Tadeusz Stumiłło i Andrzej Małkowski (był również członkiem Zarzewia);
- Ruch strzelecki „Zarzewie”, Polski Związek Strzelecki, Drużyny Sokole- były to organizacje stawiające sobie za cel czynną walkę o niepodległość Rzeczypospolitej, zwolennicy Józefa Piłsudskiego - członkami byli między innymi: Andrzej Małkowski, Henryk Bagiński;
- Ruch odrodzenia kondycji fizycznej i moralnej - Związek Sokołów Polskich funkcjonujący od 1867r.- skauting widział jako szansę do przygotowania się do służby społecznej, jaka miała ich czekać po odzyskaniu niepodległości - inspirowani pracami Romana Dmowskiego.
- Pierwsza Lwowska im. Tadeusza Kościuszki - objęta przez Czesława Pieniążkiewicza.
- Druga Lwowska im. Hetmana Karola Chodkiewicza - Franciszek Kapałka.
- Trzecia Lwowska (żeńska) im. Pułkownik Emilii Platerówny - Olga Drahonowska.
Jednocześnie została utworzona Naczelna Komenda Skautowa, która sprawowała władzę nad drużynami. W skład rady wchodzili:
- dr Kazimierz Wyrzykowski - Naczelny Komendant Skautowy,
- Andrzej Małkowski - członek rady,
- Czesław Pieniążkiewicz - członek rady,
- Franciszek Kapałka - członek rady,
- Jerzy Grodyński - członek rady,
- Alojzy Horak - członek rady,
- Olga Drahonowska - członek rady.
Prawo Skautowe (pierwsza polska redakcja- rok 1911)
- Na słowie skauta można polegać jak na słowie Zawiszy.
- Skaut jest wierny Ojczyźnie.
- Skaut jest obowiązany być pożytecznym i pomagać innym.
- Skaut jest przyjacielem wszystkich, a bratem każdego innego skauta.
- Skaut jest rycerski.
- Skaut jest przyjacielem zwierząt.
- Skaut jest karny i posłuszny.
- Skaut śmieje się i gwiżdże w najcięższym nawet położeniu.
- Skaut jest oszczędny.
Tekst pierwszego Przyrzeczenia Skautowego (ślubowania):
Ślubuję:
- Wierność Ojczyźnie.
- Gotowość w każdej chwili niesienia pomocy innym.
- Posłuszeństwo Prawu Skautowemu.
W świetle obecnie używanego prawa i przyrzeczenia, wyjaśnienia wymagają dwie sprawy. Sformułowanie pkt.10 zostawiało „furtkę” dla palących i pijących, a samo wprowadzenie tego punktu rok później, niż dziewięciu poprzednich może świadczyć o debacie na temat jego ostatecznego kształtu. Podobnie rzecz ma się z tekstem przyrzeczenia. Wbrew religijnemu charakterowi, jakie miało przyrzeczenie brytyjskie, polski tekst był pozbawiony odwołania do Boga tak, by szeregi harcerzy mogły być zasilone przez jak największą liczbę młodych ludzi.
W roku 1913 utworzono przy Związkowym Naczelnictwie Skautowym we Lwowie Sekcję Żeńską Skautingu. Wkrótce ważnymi ośrodkami harcerstwa polskiego stały się obok Lwowa, Kraków i Tarnów. Wielki wpływ miał na to sam dh Małkowski, który z wykładami na temat harcerstwa podróżował po większych miastach. W tym samym roku 53 skautów wyruszyło do Birmingham na zlot skautowy. Wysłano przedstawicielstwo wszystkich trzech zaborów i uzyskano od gen. Baden-Powella poparcie w sprawie włączenia harcerzy polskich w szeregi skautów. Warto nadmienić, iż delegacja występowała pod sztandarem polskim prostując mniemanie innych o pochodzeniu austriackim. Delegacja wzbudziła powszechną sympatię i ciekawość, była odwiedzana m.in. przez brytyjskiego księcia oraz liczną grupę skautów z całego świata , sam dh Małkowski otrzymał wyróżnienie za zasługi.
Istotną datą dla harcerstwa w Polsce jest czas wydania książki „Harce Młodzieży Polskiej”- Książka ta była propozycją przeniesienia pomysłów generała Baden-Powell na nasz grunt. Jednak autorzy wielokrotnie odchodzili od oryginalnych brytyjskich wzorców, dostosowując gry i zabawy do polskich warunków. Książce tej również zawdzięczamy takie terminy jak: „harcerz”, „harcmistrz”, „zastęp”- są one używane do dziś. Rok 1913 to również czas, kiedy hasło „Czuwaj” pojawiło się na ustach polskich skautów, zawdzięczamy je I Lwowskiej Drużynie Żeńskiej, która owy zwrot wprowadziła jako pierwsza. Pojawił się również Krzyż Harcerski, zaprojektowany przez ks. Kazimierza Lutosławskiego już w 1912 roku, wzorowany na orderze Virtuti Militari.
Ciekawostką jest fakt, iż druh Pieniążkiewicz wprowadził do harcerstwa polskiego nieznaną Anglikom formę obozowania, nazwaną „obozami roboczymi”. Młodzież wyjeżdżająca na taki obóz pół dnia pracowała w polu, bądź pomagała przy pracach w lesie, zaś drugą część dnia poświęcano zabawom i harcom. Właściciele terenów, na których skauci pracowali zostali, nagradzali ich jedzeniem oraz drobnymi kwotami pieniędzy na cele drużyny. Dh Zygmunt Wyrobek w Krakowie otwierał zakłady rzemieślnicze, gdzie skauci zdobywali umiejętności praktyczne, zaś dh Starzeński opracował wskazówki do kursów pierwszej pomocy.
Harcerze obchodzili od początku wiele patriotycznych rocznic, jak 50-lecie powstania styczniowego, powstania listopadowego, czy rocznica uchwalenia Konstytucji Trzeciego Maja. Były to okazje do manifestacji patriotycznych postaw i promocji harcerstwa. W uroczystościach tych uczestniczyło wiele osób związanych z rodzącą się polską państwowością. Z biegiem czasu skauting rozwijał się w Warszawie, ale też i w Łodzi, Wilnie, Lublinie, Radomiu czy Płocku. Pierwszym patronem skautingu został Józef Poniatowski. Poetami, którzy byli lubiani przez polskich harcerzy w owych czasach byli: Maria Konopnicka-autorka ”Roty” ówczesnego hymnu polskich harcerzy, Jan Kasprowicz i Karol Baliński. Warto wspomnieć również postać Henryka Sienkiewicza, wielkiego sympatyka harcerstwa, autora bardzo popularnej wśród młodzieży „W pustyni i w puszczy”. On to wyrażając się pochlebnie o polskich skautach powiedział, iż pragnął swoją powieścią dać wzór dzielności polskiej młodzieży, choć o istnieniu skautów jeszcze nie wiedział.
Harcerstwo cieszyło się zaufaniem ludności żyjącej pod zaborami jako organizacja patriotyczna, dowodami może być wsparcie finansowe ze strony wielu osób, np. dr Alfred Burzyński na rzecz harcerstwa zapisał 600 000 franków, a poseł Lewakowski posiadłość w Pustomytach na działalność skautową.