Mapa
Mapa to odwzorowanie rzeczywistości na płaszczyźnie zachowując zasady odwzorowania kulistości Ziemi . Jest to główna cecha, która odróżnia mapę od szkicu czy planu.
Mapa składa się z następujących elementów:
- Obrazu kartograficznego - przedstawiającego informacje o obiektach oraz zjawiskach a także ich wzajemne rozmieszczenie w przestrzeni.
- Osnowy matematycznej - przyjętego odwzorowania kartograficznego oraz powiązanej nim siatki kartograficznej, dodatkowo w jej skład wchodzi skala z siecią punktów osnowy geodezyjnej.
- Elementów pomocniczych - głównie z legendy, a więc opisu użytych znaków umownych, przedstawiających określone zjawiska na mapie.
- Danych uzupełniających - przekrojów, diagramów, tabel. Nie są to elementy konieczna, ale służą wzbogaceniu wyrazistości i jasności mapy.
Skala
Służy ona realizacji zasady wymierności mapy. Oznacza to, że odległości na mapie będą proporcjonalne względem odległości w rzeczywistości.Na samej mapie możemy zobaczyć jeden z kilku rodzajów skali:
- Mianowana- to najprostsze zestawienie dwóch jednostek długości np. 1cm-20km
- Liczbowa-w postaci ułamka np. 1:300 000
- Liniowa-pokazuje podziałkę oznaczającą daną odległość w terenie
Ze względu na skalę wyróżniamy mapy:
- Wielkoskalowe, powyżej 1:10 000
- Średnioskalowe, od 1:10 000 do 1:100 000
- Małoskalowe, poniżej 1:100 000
Treść mapy określana jest przez zespół umownych znaków (symboli topograficznych), które pozwalają na czytanie mapy. Znaki umowne nie są identyczne dla wszystkich map, dlatego ważnym jest aby zanim zaczniemy nawigację (czytanie mapy), zapoznać się z legendą. Wszystkie znaki możemy pogrupować na:
- konturowe (powierzchniowe) – opisują przedmioty terenowe, których kształty na mapie odpowiada dokładnie kształtowi w terenie.
- punktowe – opisują przedmioty, których rozmiar w naturze jest tak duży, że jest niemożliwym do przedstawienia ich w skali. Są to np.: pomnik, kapliczki, stacje benzynowe, samotne drzewa, wiatraki, itp.
- liniowe – jako, że na mapie nie da się oddać szerokości obiektu, przyjęto, że oś znaku odpowiada rzeczywistemu umiejscowieniu obiektu w terenie – drogi, rzeki, linie energetyczne i telefoniczne, itp.
- objaśniające – nie występują samodzielnie, lecz jako uzupełnienie do znaków umownych opisanych wyżej, np. strzałka na rzece oznaczająca kierunek prądu, znak drzewa iglastego czy liściastego wewnątrz konturu lasu wskazywać będzie rodzaj dominującego gatunku drzewa w danym lesie.
- tytuł mapy,
- autor lub wydawca,
- rok wydania,
- skala mapy,
- odwzorowanie kartograficzne,
- źródła do opracowania mapy,
- ogół umownych znaków kartograficznych użytych na mapie wraz z ich objaśnieniami,
- orientacja mapy,
- użyte skróty,
- skala barw,
- inne teksty objaśniające mapę
Wyznaczanie północy w terenie
Istnieje kilka sposobów na wyznaczanie kierunku północnego w terenie:1. Kompas/Busola- obie metody najprostsze i najbardziej pewne. Pod wpływem magnetyzmu ziemskiego, igła busoli ustawia się w kierunku północy magnetycznej. Igła kierująca się na północ jest z reguły w kolorze czerwonym i jest oznaczona jako N lub Pn. Przy używaniu kompasu lub busoli należy pamiętać, aby nie stosować jej zbyt blisko metalowych przedmiotów: guzików, noży, szyn, zbrojeń budynków. Należy także wystrzegać się sztucznych pól magnetycznych (przewody elektryczne, telefony radiowe, itp)
| 2. Zegarek-Zegarek wskazówkowy układa się poziomo małą wskazówką skierowaną w stronę Słońca. Dwusieczna kąta utworzonego między tą wskazówką, a liczbą 12, stanowi kierunek południowy. Uwaga: aby zwiększyć dokładność, podczas kierowania małej wskazówki na słońce możemy się posłużyć zapałką lub szpilką. Stawiamy ją na środku zegarka (powinien on leżeć na płaskim nieruchomym miejscu), jego cień winien być przedłużeniem małej wskazówki. |  |
| 3. Gwiazda Polarna-Gwiazda Polarna jest najjaśniejszą gwiazdą należącą do gwiazdozbioru Małego Wozu (Małej Niedźwiedzicy). Aby ją odnaleźć, należy najpierw odnaleźć gwiazdozbiór Wielki Wóz (Wielka Niedźwiedzica), a potem odległość pomiędzy dwoma skrajnymi prawymi gwiazdami odłożyć pięciokrotnie. Na końcu znajduje się Gwiazda Polarna |  |
4. Mech na kamieniach rośnie od strony północne (lubi cień i wilgoć)
5. Mówki tak budują swe mrowisko, że strona południowa jest znacznie łagodniej wzniesiona, dzięki czemu więcej słońca pada na same mrowisko.
6. Korony samotnie stojących drzew są przeważnie bardziej rozwinięte od strony południowej.
7. Śnieg szybciej topnieje i znika na południowych stokach.
8. Słoneczniki, zawsze kierują się ku słońcu. Co ciekawe, są tak skierowane nawet wtedy, gdy słońce jest przykryte chmurami i mało widoczne. Słoneczniki nigdy nie są zwrócone ku północy.
9. Stare kościoły do niedawna były budowane tak, aby prezbiterium było skierowane na wschód.
10. Kij- Najprostszym sposobem jest wbić kij o 12:00 w ziemię i cień będzie wskazywał północ. Obarczony niestety błędem, ze względu na strefy czasowe.
11. Zegarek i księżyc-Ustawiamy zegarek tak, by 12-tka pokazywała na księżyc. Południe będzie po środku kąta między liczbą 12 a małą wskazówką zegara.
12. Ptaki zwykle budują swoje domki w taki sposób, aby wejście do nich znajdowało się po stronie wschodniej.
13. Rów jest bardziej porośnięty z tej strony z której dochodzą do niego promienie słoneczne.
Wyznaczanie kierunku północnego na podstawie tylko jednego ze sposobów bywa zawodne, zaleca się wiec użycie kilku z nich tak aby mieć pewność co do poprawności wskazania.
Budowa przyrządów do orientacji w terenie
Kompas i busola są urządzeniami służącymi do orientacji w terenie i wyznaczania kierunków stron świata. Mają tę samą zasadę działania, ale ich budowa jest z goła inna, co powoduje, że busola jest wygodniejsza w użyciu niż kompas.
Pierwsza wzmianka o użyciu w nawigacji igły magnetycznej, unoszącej sie na wodzie w naczyniu, jest w chińskiej książce Zhu Yu Pingzhou Ke Tan z 1117r. choć Shen Kuo opisał kompas już w 1088r. w Mengxi Bitan.
W Europie pierwsza wzmianka o igle magnetycznej i jej wykorzystaniu w żegludze jest w "De naturis rerum" (O naturze rzeczy) Alexandra Neckamana, napisanej prawdopodobnie w 1190 roku w Paryżu. Prawdziwy kompas (igła magnetyczna w pustym pudełku obracająca się na trzpieniu) znany jest w Europie od co najmniej roku 1300. W Chinach w takiej formie znany jest od przełomu XVI I XVII wieku.
Kompas składa się z metalowego pudełka, w którym znajduje się igła magnetyczna i tarcza z podziałką stopniową i wyznaczonymi kierunkami stron świata. Igła opiera się na ostrzu zamontowanym w centralnej części metalowego pudełka. Kompasy często posiadają blokadę igły magnetycznej.
Pierwsza wzmianka o użyciu w nawigacji igły magnetycznej, unoszącej sie na wodzie w naczyniu, jest w chińskiej książce Zhu Yu Pingzhou Ke Tan z 1117r. choć Shen Kuo opisał kompas już w 1088r. w Mengxi Bitan.
W Europie pierwsza wzmianka o igle magnetycznej i jej wykorzystaniu w żegludze jest w "De naturis rerum" (O naturze rzeczy) Alexandra Neckamana, napisanej prawdopodobnie w 1190 roku w Paryżu. Prawdziwy kompas (igła magnetyczna w pustym pudełku obracająca się na trzpieniu) znany jest w Europie od co najmniej roku 1300. W Chinach w takiej formie znany jest od przełomu XVI I XVII wieku.
Kompas składa się z metalowego pudełka, w którym znajduje się igła magnetyczna i tarcza z podziałką stopniową i wyznaczonymi kierunkami stron świata. Igła opiera się na ostrzu zamontowanym w centralnej części metalowego pudełka. Kompasy często posiadają blokadę igły magnetycznej.
Busola posiada podstawę, na której opiera się pierścień (inaczej limbus) z podziałką w stopniach i blokadą pierścienia. Do pierścienia przymocowana jest igła magnetyczna. Dodatkowo kompas od busoli odróżnia to, że busola często posiada muszkę i szczerbinkę, a także zwierciadło i linijkę.
Opisując urządzenia do orientacji w terenie nie należy zapomnieć o żyrokompasie, który jest elektromechanicznym urządzeniem wykorzystującym właściwości żyroskopu. Zasada działania polega na tym, że zachowany jest kierunek w przestrzeni przez oś wirującego z szybkością ok 40 000 obrotów na minutę bąka.
| 1- namiernik 2- podziałka 3- przegub Cardana 4- kreska kursowa 5- tarcza róży kompasowej 6- szyba | 7- pływak róży kompasowej 8- czup przedubu Cardana9- kociołek 10- membrana 11- wlew płynu 12- ciężar stateczności |
Aby ułatwić odczytywanie wskazań podczas nawigacji nocnej, najważniejsze części kompasu, takie jak: podziałka, przyrządy celownicze, końcówka igły magnetycznej - pokrywane są farbą fluorescencyjną.
Znaki patrolowe
| Typ znaku | Omówienie znaku |
 | Bardzo duzy spadek |
 | Bardzo ostry spadek |
 | Biegnij |
 | Brak żywności |
 | Burza |
 | Czekaj tu |
 | Czekam w najbliższym domu |
 | Deszcz |
 | Dobry |
 | Dolina |
 | Drużyna |
 | Dziecko |
 | Dzień |
 | Góra/Wzgórze |
 | Harcerz |
 | Idź na przód |
 | Idz szybko |
 | Iść na pomoc |
 | Iść ostrożnie |
 | Iść ostrożnie ale szybko |
 | Ja/Sam |
 | Kobieta |
 | Kolacja |
 | Kolej/pociąg |
 | Las |
 | Las nie do przejścia |
 | List w odległości 9 kroków |
 | Mężczyzna |
 | Most |
 | Nie |
 | Nie idź tędy |
 | Nie licz na nikogo |
 | Nieprzyjaciel / Wróg |
 | Noc |
 | Obiad |
 | Obóz w tym kierunku |
 | Obóz zastępu |
 | Odpoczynek |
 | Ognisko obozowe |
 | Po |
 | Poczekaj 5 minut |
 | Poczekaj 10 minut |
 | Poczekaj 15 minut |
 | Poczekaj 20 minut |
 | Poczta / List |
 | Po dojściu tutaj huknij |
 | Po dojściu tutaj huknij kilkakrotnie |
 | Podziemna woda |
 | Pogoda |
 | Pokój |
 | Północ |
 | Południe |
 | Poszedłem do domu |
 | Poszukaj innej drogi |
 | Przed |
 | Ranny / Chory |
 | Ratunku |
 | Rozdzieliliśmy sie |
 | Rozstajna droga |
 | Schronisko |
 | Sen / Nocleg |
 | Śniadanie |
 | Śnieg |
 | Spadek terenu |
 | Spotkamy sie tu za dwie godziny |
 | Spotkamy sie tu za jedną godzine |
 | Świeża woda |
 | Szałas |
 | Tak |
 | Temperatura dodatnia |
 | Temperatura ujemna |
 | Tu było wielu harcerzy |
 | Tu są źli ludzie |
 | Tu zostaw wiadomość |
 | Wejść na góre |
 | Wiadomość w odległości 3 km |
 | wiatr |
 | Wieża obserwacyjna |
 | Woda do picia |
 | Woda do prania |
 | Woda do przejścia |
 | Woda nie do picia |
 | Woda nie do przejścia |
 | Wojna |
 | Wracać |
 | Wracać biegiem |
 | Wracać szybko |
 | Wschód |
 | W tym kierunku jest bród |
 | Zachód |
 | Zastęp |
 | Zatrzymaj sie tutaj |
 | Zawarcie pokoju |
 | Zejść z góry |
 | Zguba |
 | Zła droga - poszukaj innej |
 | Zły |
 | Znalazłem - Cieszę sie |
 | Żywność |